Olağanüstü Hal ve Temel Haklar

Olağanüstü hal normal zamanlarda sahip olduğumuz özgürlüklerin geçici olarak sınırlandırıldığı ya da kullanılmasının ertelendiği bir rejim olarak tanımlanır. Olağanüstü hallerin belirlenmesi durumunda olağanüstü yetkilerin kullanılması zorunlu ve doğal kabul etmek gerekir. Olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet , tehlikeli salgın hastalık , ekonomik bunalım , kamu düzenini tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır.

• Cumhurbaşkanı tarafından toplanan ve Bakanlar Kurulunca süresi altı ayı geçmeyecek şekilde ilan edilir.

• Bu karar Resmi Gazete’de  yayımlanır ve TBMM’nin onayına sunulur.

• Meclis olağanüstü hal veya sıkıyönetim süresini değiştirebilir .

• Bakanlar Kurulu istemi üzerine her defasında dört ayı geçmemek üzere bu süreyi uzatabilmektedir.

Olağanüstü Halin Hukuksal Sonuçları

• 2017 Anayasa değişikliği  sonrası yeniden düzenlenen 119. Maddesinin temel hak ve hürriyetleri nasıl sınırlandıracağı veya geçici olarak durdurulacağı , hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir.

• Bu bakımdan öncelikle temel hak ve özgürlüklerin neleri kapsadığını açıklamak gerekir. İnsan hakları , tüm insanların  sadece insan olmakla  sahip olduğu temel hak ve özgürlüklere denir. İnsan hakları , ulus , ırk , etnik köken , din , dil ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Yaşama hakkı , kişi dokunulmazlığı hakkı , sağlık hakkı , eğitim hakkı , özel yaşamın gizliliği hakkı , seçme seçilme hakkı vb. gibi haklardır.

• 2017 Anayasa değişikliklerinden sonra OHAL halinde durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasını kısmen veya tamamen durdurabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Ancak anayasanın 16.maddenin 2. Fıkrasında belirtilen sert çekirdekli haklar olarak adlandırılan dokunulmaz temel haklar kataloğuna yer verilmiştir.

• Kişinin yaşam hakkı, maddi manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamayacağı, kimsenin din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamayacağı, bunlardan dolayı suçlanamayacağı, suç ve cezaların geçmişe yürümezliği ve masumluk karinesi yer almıştır.

• Olağanüstü dönemdeki sınırlamalarda ölçülülük ilkesi önem taşımaktadır. Olağanüstü hal rejimini gerektirecek durumlar ile bu durumları kontrol altına almayı sağlayacak önlemler ile arasında bir oran bulunması gerekir.

Temel Hak ve Özgürlüklerin sınırlandırılmasının çerçevesini çizen madde, görüldüğü gibi, sınırlandırılmanın  sınır olarak 5 ilke benimsenmiştir. Bu ilkeler şunlardır:

1) Sınırlama ancak kanunla yapılır

2) Sınırlama Anayasanın özüne ve ruhuna uygun olmak zorundadır.

3) Sınırlama ancak Anayasanın 13.maddesinin 1.fıkrasında belirtilen genel sebeplerle ve Anayasanın ilgili maddelerinde öngörülen özel sebeplerle yapılabilir.

4) Sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmak zorundadır.

5) Ölçülülük ilkesine uygun olmak zorundadır.